Kaszel jest najczęstszym objawem infekcji dróg oddechowych, ale może także występować na skutek podrażnienia błony śluzowej. Określanie go jako „gardłowy” lub „płucny” jest potoczne i zazwyczaj odnosi się do źródła problemu. Rodzaj kaszlu pozwala bowiem na lepszą identyfikację przyczyny, a tym samym – dobrania odpowiednich metod leczenia. Dowiedz się, jakie są różnice w klasyfikacji oraz poznaj objawy kaszlu w przebiegu różnych schorzeń.
Czym jest kaszel?
Kaszel to naturalny odruch obronny organizmu, mający na celu usunięcie nadmiaru wydzieliny, pyłów, gazów, a także ciał obcych z dróg oddechowych. Jest to złożony proces, rozpoczynający się głębokim wdechem, po którym następuje faza sprężania powietrza i gwałtowny wydech przy otwartej głośni. Może mieć charakter zarówno świadomy, jak i odruchowy, wywoływany przez drażnienie mechanoreceptorów (np. przez ciało obce, skurcz mięśni gładkich, obrzęk śluzówki oskrzeli) lub chemoreceptorów (przez związki chemiczne czy mediatory zapalne) zlokalizowanych w drogach oddechowych i płucach.
Odruch kaszlowy może być również inicjowany przez bodźce pozapłucne, takie jak drażnienie przełyku, ściany gardła czy zewnętrznego przewodu słuchowego [1].
Klasyfikacja kaszlu
W praktyce klinicznej kaszel klasyfikuje się przede wszystkim ze względu na czas jego trwania. Wyróżnia się kaszel ostry (trwający krócej niż trzy tygodnie), kaszel podostry (utrzymujący się od trzech do ośmiu tygodni) oraz kaszel przewlekły (czas trwania przekracza osiem tygodni).
Ze względu na obecność plwociny (wydzieliny), kaszel można podzielić na kaszel mokry (produktywny) i kaszel suchy [1].
Kaszel gardłowy a kaszel płucny – rozróżnienie i etiologia
Chociaż terminologia „kaszel gardłowy” i „kaszel płucny” nie stanowi formalnej klasyfikacji medycznej, taki podział bywa pomocna w rozróżnianiu dominującego miejsca pochodzenia kaszlu.
Kaszel gardłowy, związany z górnymi drogami oddechowymi
Kaszel określany jako „gardłowy” najczęściej ma swoje źródło w schorzeniach górnych dróg oddechowych. Obejmuje to zatem zapalenia ucha środkowego, nosa i zatok, gardła, krtani oraz tchawicy [1, 2].
Przyczyny kaszlu gardłowego i objawy towarzyszące
Najczęstszą przyczyną ostrego kaszlu „gardłowego” są ostre zakażenia górnych dróg oddechowych. W 80-90% przypadków mają podłoże wirusowe. Do typowych objawów infekcji, oprócz kaszlu, należą [1]:
- wydzielina nosowa (od wodnistej do gęstej), często z zaburzeniami drożności nosa;
- ból lub podrażnienie gardła;
- kichanie;
- chrypka,
- bóle głowy;
- uczucie ogólnego rozbicia;
- niekiedy podwyższona temperatura ciała i powiększone węzły chłonne szyi.
Kaszel towarzyszący infekcjom górnych dróg oddechowych początkowo jest suchy, nieproduktywny, ewoluując często w kierunku kaszlu wilgotnego, produktywnego. Zazwyczaj trwa nie dłużej niż dwa tygodnie.
Inną przyczyną kaszlu związanego z górnymi drogami oddechowymi jest zespół kaszlu związany z górnymi drogami oddechowymi (ang. Upper Airway Cough Syndrome – UACS), dawniej znany jako zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (ang. post-nasal drip syndrome). Mechanizmy odpowiadające za kaszel w przebiegu UACS obejmują podrażnienie struktur krtani i błony śluzowej gardła przez spływającą wydzielinę [1, 2].
Kaszel płucny, związany z dolnymi drogami oddechowymi i płucami
Kaszel „płucny” odnosi się do kaszlu, którego źródło leży w obrębie dolnych dróg oddechowych i płuc. Do najczęstszych przyczyn zalicza się ostre zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc [2], astmę, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) [1] oraz inne, rzadsze schorzenia śródmiąższowe płuc czy rozstrzenie oskrzeli [2].
Ostre zapalenie oskrzeli
Stan zapalny oskrzeli to zazwyczaj samoograniczające się zakażenie dolnych dróg oddechowych, w około 90% przypadków wywołane przez wirusy. Męczący kaszel jest objawem dominującym. Może być suchy lub produktywny, a charakter wykrztuszanej wydzieliny bywa zróżnicowany – od śluzowego do ropnego (ropny wygląd plwociny nie jest wyłączną cechą zakażeń bakteryjnych, występując również w infekcjach wirusowych). Typową cechą ostrego zapalenia oskrzeli jest dłuższe utrzymywanie się kaszlu przez okres 1-3 tygodni [2].
Zapalenie płuc
Zapalenie płuc to ciężka postać zakażenia dolnych dróg oddechowych. U dorosłych przyczyną są zwykle zakażenia bakteryjne, a rzadziej – wirusowe. Kaszel jest dominującym objawem, a jego charakter jest zróżnicowany i zmienny – w zależności od etiologii i fazy choroby. Może towarzyszyć mu gorączka, duszność i ból w klatce piersiowej [2].
Ataki kaszlu w astmie
Astma, w tym wariant kaszlowy, jest częstą przyczyną przewlekłego kaszlu, stanowiącą około 24-29% przypadków trwających dłużej niż 8 tygodni. Kaszel związany z astmą jest najczęściej suchy lub towarzyszy mu skąpe odkrztuszanie biało-żółtej plwociny. Zwykle pojawia się przy zmianie temperatury lub wilgotności powietrza, ekspozycji na silne zapachy, dym, a także w nocy.
W przebiegu astmy mogą również występować inne objawy, takie jak duszność, świsty lub uczucie zatykania w klatce piersiowej. Przewlekłe zapalenie oskrzeli, szczególnie związane z paleniem tytoniu, również manifestuje się uporczywym kaszlem [1, 2].
Metody leczenia kaszlu
Leczenie kaszlu zawsze zależy od przyczyny i rodzaju. W infekcjach gardła zwykle wystarcza leczenie objawowe. W przypadku kaszlu mokrego stosowane są preparaty o właściwościach wykrztuśnych i mukolitycznych, a przy kaszlu suchym – lekarz może zalecić stosowanie leków przeciwkaszlowych. W chorobach płuc stosowane są także leki zwalczające przyczynę – np. antybiotyki (przy zakażeniu bakteryjnym) czy glikokortykosteroidy o właściwościach przeciwzapalnych [2].
Artykuł na zlecenie marki Deflegmin
Źródła:
[1] Undrunas, Aleksandra, and Krzysztof Kuziemski. „Uporczywy kaszel—trudności diagnostyczno-terapeutyczne w codziennej praktyce lekarskiej.” Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 11. No. 4. 2017. [2] Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., & Dąbrowska, M. (2018). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych–rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Lekarz POZ, 6(4), 425-52.
Dodaj komentarz