Adaptogeny - roślinne lekarstwa na różne dolegliwości

Adaptogeny są naturalnymi i bezpiecznymi środkami, które mogą pomóc nam poprawić zdrowie i jakość życia w różnych sytuacjach życiowych. Adaptogeny pomagają nam dostosować się do zmieniających się warunków środowiskowych i sytuacji stresowych, poprawiając nasze funkcjonowanie i samopoczucie. Adaptogeny mają wiele właściwości i korzyści, takich jak redukcja poziomu kortyzolu – hormonu stresu, poprawa nastroju i samopoczucia, wspomaganie pamięci i koncentracji, zwiększanie wydolności fizycznej i psychicznej, wzmacnianie układu odpornościowego czy ochrona przed chorobami przewlekłymi.

Rodzaje adaptogenów

Żeń-szeń (Panax ginseng) – to roślina pochodząca z Chin i Korei, gdzie jest ceniona jako lek od ponad 2000 lat. Jej nazwa oznacza “wszechleczący korzeń”, co świadczy o jej szerokim spektrum działania. Żeń-szeń zawiera wiele substancji aktywnych, zwłaszcza ginsenozydy, które mają działanie stymulujące, immunomodulujące, przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i adaptogenne. Żeń-szeń poprawia sprawność fizyczną i psychiczną organizmu, zwiększa energię i wytrzymałość, poprawia nastrój i samopoczucie, wspomaga pamięć i koncentrację, łagodzi stres i depresję, reguluje poziom cukru i cholesterolu we krwi, chroni przed chorobami układu sercowo-naczyniowego i nerwowego. Żeń-szeń jest zalecany osobom narażonym na duży wysiłek fizyczny lub umysłowy, osobom starszym, osłabionym, rekonwalescentom, osobom cierpiącym na stres, lęk, depresję, cukrzycę, nadciśnienie, choroby układu krążenia czy impotencję. Żeń-szeń jest dostępny w postaci tabletek, kapsułek, proszku lub nalewki. Zwykle stosuje się go rano lub przed obiadem, w dawce od 200 do 1000 mg dziennie.
Gotu kola (Centella asiatica) – to roślina pochodząca z Azji Południowo-Wschodniej i Oceanii, gdzie jest używana w medycynie tradycyjnej jako środek poprawiający zdrowie skóry, włosów i paznokci. Jej nazwa oznacza “talerz z liści”, co odnosi się do jej charakterystycznego kształtu. Gotu kola zawiera wiele substancji aktywnych, takich jak asiatozyd, madecasozyd czy centellozyd, które mają działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i adaptogenne. Gotu kola poprawia krążenie krwi i limfy, wspomaga gojenie ran i regenerację tkanek, poprawia elastyczność i nawilżenie skóry, zapobiega powstawaniu blizn i rozstępów, wzmacnia włosy i paznokcie. Ponadto gotu kola poprawia funkcje poznawcze i pamięć, łagodzi stres i depresję, chroni przed chorobami układu nerwowego i starzeniem się mózgu. Gotu kola jest zalecana osobom cierpiącym na zaburzenia krążenia krwi i limfy, owrzodzenia żołądka i jelit, trudno gojące się rany i oparzenia, problemy skórne takie jak egzema czy łuszczyca, osłabienie pamięci i koncentracji, stres czy depresję. Gotu kola jest dostępna w postaci tabletek, kapsułek lub proszku. Zwykle stosuje się ją rano lub wieczorem, w dawce od 250 do 1000 mg dziennie.
Lukrecja (Glycyrrhiza glabra) – to roślina pochodząca z Azji Zachodniej i Południowej oraz Europy Południowej i Środkowej, gdzie jest znana jako słodki korzeń lub słodka trawa. Jej nazwa oznacza “korzeń słodki jak miód”, co odnosi się do jej charakterystycznego smaku. Lukrecja zawiera wiele substancji aktywnych, zwłaszcza glicyryzynę, która ma działanie przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwalergiczne i adaptogenne. Lukrecja łagodzi podrażnienia i zapalenia błon śluzowych, wspomaga leczenie infekcji dróg oddechowych, żołądka i jelit, reguluje poziom hormonów i enzymów, poprawia odporność na stres i zmęczenie, chroni przed chorobami układu hormonalnego i nerwowego. Lukrecja jest zalecana osobom cierpiącym na kaszel, przeziębienie, zapalenie gardła, wrzody żołądka i jelit, zaparcia, biegunki, niestrawność, zespół napięcia przedmiesiączkowego, menopauzę, niedoczynność tarczycy, stres czy depresję. Lukrecja jest dostępna w postaci tabletek, kapsułek, proszku lub syropu. Zwykle stosuje się ją rano lub wieczorem, w dawce od 100 do 500 mg dziennie.
Ashwagandha – jest rośliną, która pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem i poprawiać zdrowie fizyczne i psychiczne. Jest nazywana adaptogenem, czyli substancją, która normalizuje procesy fizjologiczne zachodzące w organizmie. Ma wiele właściwości prozdrowotnych, łagodzi stres, wspomaga koncentracje i poprawia pamięć, wpływa na wydolność fizyczną i umysłową. Jej celem jest wspieranie procesów odmładzających, regulacji energii i zasypiania, wspomaganie właściwego funkcjonowania narządów rozrodczych, skóry, układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.
Różeniec górski – jest rośliną, która pomaga organizmowi dostosować się do trudnych sytuacji i radzić sobie ze stresem. Jest nazywany adaptogenem, czyli substancją, która zwiększa odporność organizmu na różne czynniki stresogennne, takie jak hałas, zanieczyszczenia, wysiłek fizyczny czy ataki patogenów. Różeniec górski ma wiele właściwości prozdrowotnych, takich jak pobudzanie i wzmocnienie organizmu oraz poprawa wydolności fizycznej i umysłowej, łagodzenie zmęczenia, depresji i lęku oraz poprawa nastroju i libido, wspieranie pracy mózgu, pamięci, koncentracji i refleksu, regulacja pracy układu hormonalnego i odpornościowego, hamowanie procesów starzenia i działanie przeciwutleniające.

Właściwości adaptogenów: jak wpływają na organizm i jakie korzyści przynoszą

Adaptogeny działają na organizm na różnych poziomach i w różnych obszarach. Ich głównym celem jest zwiększenie zdolności adaptacyjnych organizmu do zmieniających się warunków środowiskowych i sytuacji stresowych. Adaptogeny wpływają na układ nerwowy, hormonalny, immunologiczny i metaboliczny organizmu, poprawiając jego funkcjonowanie i samoregulację. Oto niektóre z właściwości i korzyści wynikających ze stosowania adaptogenów:

Redukują poziom kortyzolu – hormonu stresu, który jest odpowiedzialny za wiele negatywnych skutków stresu na organizm, takich jak podwyższenie ciśnienia krwi, obniżenie odporności, zaburzenia snu czy gromadzenie tłuszczu brzusznego. Adaptogeny pomagają obniżyć poziom kortyzolu i przywrócić równowagę hormonalną organizmu.
Poprawiają nastrój i samopoczucie – adaptogeny mają działanie przeciwlękowe i przeciwdepresyjne, ponieważ wpływają na poziom neuroprzekaźników takich jak serotonina, dopamina czy noradrenalina. Adaptogeny pomagają poprawić nastrój, samopoczucie, motywację i satysfakcję z życia.
Wspomagają pamięć i koncentrację – adaptogeny mają działanie neuroprotekcyjne i nootropowe, ponieważ wpływają na procesy neurogenezy (powstawania nowych komórek nerwowych), synapto- i neuroplastyczności (zmian w strukturze i funkcji połączeń nerwowych) oraz neuroprzekaźnictwa (przekazywania impulsów nerwowych). Adaptogeny pomagają poprawić pamięć, koncentrację, uczenie się i kreatywność.
Zwiększają wydolność fizyczną i psychiczną – adaptogeny mają działanie stymulujące i energetyzujące, ponieważ wpływają na metabolizm energetyczny komórek i tkanki mięśniowej. Adaptogeny pomagają zwiększyć energię, wytrzymałość, siłę i sprawność fizyczną oraz psychiczną.
Wzmacniają układ odpornościowy – adaptogeny mają działanie immunomodulujące, ponieważ wpływają na aktywność komórek odpornościowych takich jak limfocyty T i B czy makrofagi. Adaptogeny pomagają wzmacniać układ odpornościowy i chronić przed infekcjami bakteryjnymi, wirusowymi czy grzybic
Adaptogeny pomagają chronić przed chorobami przewlekłymi – adaptogeny mają działanie przeciwcukrzycowe, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne i antyoksydacyjne, ponieważ wpływają na poziom glukozy i insuliny we krwi, ekspresję genów związanych z procesem nowotworzenia, syntezę i degradację mediatorów zapalnych oraz neutralizację wolnych rodników. Adaptogeny pomagają chronić przed chorobami przewlekłymi takimi jak cukrzyca, nowotwory, choroby układu sercowo-naczyniowego, autoimmunologiczne czy neurodegeneracyjne.

Zastosowanie adaptogenów: kiedy i jak je przyjmować, jak dobrać odpowiednią dawkę i formę

Adaptogeny są bezpiecznymi i naturalnymi środkami, które mogą być stosowane przez większość osób w celu poprawy zdrowia i jakości życia. Jednak, aby osiągnąć optymalne efekty, należy wziąć pod uwagę kilka czynników dotyczących ich zastosowania. Oto niektóre z nich:

Cel stosowania – adaptogeny mają różne właściwości i działania, dlatego należy dobrać je do swoich indywidualnych potrzeb i celów. Niektóre adaptogeny są lepsze do poprawy wydolności fizycznej i psychicznej, inne do poprawy nastroju i samopoczucia, a jeszcze inne do poprawy pamięci i koncentracji. Można też łączyć adaptogeny o podobnym lub uzupełniającym się działaniu, aby zwiększyć ich skuteczność.
Czas stosowania – adaptogeny nie działają natychmiastowo ani nie mają efektu nagłego. Ich działanie jest stopniowe i kumulatywne, dlatego należy stosować je regularnie i długoterminowo. Zwykle zaleca się stosowanie adaptogenów przez co najmniej 2-3 miesiące, aby zaobserwować pełne efekty. Można też robić przerwy w stosowaniu adaptogenów co kilka tygodni lub miesięcy, aby zapobiec przyzwyczajeniu się organizmu do nich.
Doba stosowania – adaptogeny mają różny wpływ na rytm dobowy organizmu, dlatego należy dostosować czas ich przyjmowania do swojego trybu życia i preferencji. Niektóre adaptogeny mają działanie pobudzające i energetyzujące, dlatego należy je przyjmować rano lub przed obiadem, aby nie zakłócać snu. Inne adaptogeny mają działanie uspokajające i relaksujące, dlatego należy je przyjmować wieczorem lub przed snem, aby poprawić jakość snu.
Dawka stosowania – adaptogeny są nietoksyczne dla organizmu, ale mogą powodować niepożądane skutki uboczne lub interakcje z innymi lekami lub suplementami, jeśli są przyjmowane w zbyt dużych dawkach. Dlatego należy zawsze przestrzegać zaleceń producenta lub lekarza dotyczących dawki i częstotliwości stosowania adaptogenów. Zwykle zaleca się rozpoczęcie stosowania adaptogenów od niskiej dawki i stopniowe jej zwiększanie w zależności od reakcji organizmu.
Forma stosowania – adaptogeny są dostępne w różnych formach, takich jak tabletki, kapsułki, proszek, ekstrakt czy nalewka. Każda forma ma swoje zalety i wady, dlatego należy wybrać tę, która jest najbardziej odpowiednia dla naszego stylu życia i preferencji. Tabletki i kapsułki są łatwe w użyciu i dawkowaniu, ale mogą zawierać dodatki i substancje wypełniające. Proszek i ekstrakt są bardziej skoncentrowane i czyste, ale mogą mieć nieprzyjemny smak lub zapach. Nalewka jest szybko wchłaniana przez organizm, ale może zawierać alkohol lub konserwanty.

Przeciwwskazania i skutki uboczne: kiedy unikać adaptogenów i na co uważać

Adaptogeny są bezpiecznymi i naturalnymi środkami, które mogą być stosowane przez większość osób bez obawy o poważne skutki uboczne. Jednak, jak każdy środek aktywny biologicznie, adaptogeny mogą mieć pewne przeciwwskazania i interakcje z innymi lekami lub suplementami, dlatego należy zachować ostrożność i konsultować się z lekarzem przed ich zastosowaniem. Oto niektóre z sytuacji, w których należy unikać adaptogenów lub stosować je z ograniczeniami:

Ciąża i karmienie piersią – adaptogeny mogą wpływać na poziom hormonów i metabolizm organizmu, co może mieć negatywny wpływ na rozwój płodu lub dziecka. Dlatego kobiety w ciąży lub karmiące piersią powinny unikać stosowania adaptogenów lub robić to tylko pod nadzorem lekarza.
Choroby autoimmunologiczne – adaptogeny mogą wpływać na aktywność układu odpornościowego, co może być korzystne dla osób z osłabioną odpornością, ale niekorzystne dla osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów czy choroba Hashimoto. Dlatego osoby z chorobami autoimmunologicznymi powinny unikać stosowania adaptogenów lub robić to tylko pod nadzorem lekarza.
Choroby tarczycy – adaptogeny mogą wpływać na poziom hormonów tarczycy, co może być korzystne dla osób z niedoczynnością tarczycy, ale niekorzystne dla osób z nadczynnością tarczycy. Dlatego osoby z chorobami tarczycy powinny unikać stosowania adaptogenów lub robić to tylko pod nadzorem lekarza.
Leki i suplementy – adaptogeny mogą wpływać na metabolizm i działanie innych leków lub suplementów, co może prowadzić do zmiany ich skuteczności lub powstania niepożądanych interakcji. Dlatego osoby przyjmujące inne leki lub suplementy powinny sprawdzić, czy nie ma przeciwwskazań do stosowania adaptogenów lub robić to tylko pod nadzorem lekarza.

Adaptogeny w praktyce: przykłady zastosowań adaptogenów w różnych sytuacjach życiowych

Adaptogeny są uniwersalnymi i wszechstronnymi środkami, które mogą być stosowane w różnych sytuacjach życiowych, aby poprawić zdrowie i jakość życia. Oto kilka przykładów zastosowań adaptogenów w praktyce:

Adaptogeny dla sportowców – sportowcy są narażeni na duży wysiłek fizyczny i psychiczny, który może prowadzić do zmęczenia, spadku wydolności, kontuzji czy infekcji. Adaptogeny mogą pomóc sportowcom poprawić ich sprawność fizyczną i psychiczną, zwiększyć energię i wytrzymałość, przyspieszyć regenerację mięśni i tkanek, zapobiegać urazom i chorobom. Przykładowe adaptogeny dla sportowców to żeń-szeń, różeniec górski czy ashwagandha.
Adaptogeny dla studentów – studenci są narażeni na duży wysiłek umysłowy i psychiczny, który może prowadzić do zmęczenia, spadku koncentracji, problemów z pamięcią czy stresu. Adaptogeny mogą pomóc studentom poprawić ich funkcje poznawcze i pamięć, zwiększyć motywację i kreatywność, łagodzić stres i depresję, poprawić jakość snu. Przykładowe adaptogeny dla studentów to różeniec górski, gotu kola czy lukrecja.
Adaptogeny dla pracowników umysłowych – pracownicy umysłowi są narażeni na duży wysiłek umysłowy i psychiczny, który może prowadzić do zmęczenia, spadku wydajności, problemów z pamięcią czy stresu. Adaptogeny mogą pomóc pracownikom umysłowym poprawić ich funkcje poznawcze i pamięć, zwiększyć koncentrację i uwagę, łagodzić stres i depresję, poprawić nastrój i samopoczucie. Przykładowe adaptogeny dla pracowników umysłowych to żeń-szeń, ashwagandha czy lukrecja.
Adaptogeny dla osób starszych – osoby starsze są narażone na proces starzenia się organizmu, który może prowadzić do pogorszenia zdrowia, funkcji poznawczych, odporności czy jakości życia. Adaptogeny mogą pomóc osobom starszym spowolnić proces starzenia się organizmu, poprawić zdrowie i kondycję fizyczną, wspomagać pamięć i koncentrację, wzmacniać układ odpornościowy i nerwowy, poprawić nastrój i samopoczucie. Przykładowe adaptogeny dla osób starszych to żeń-szeń, różeniec górski czy gotu kola.